Ciceronianismo y latín renacentista

  1. Núñez González, Juan María
Revista:
Minerva: Revista de filología clásica

ISSN: 0213-9634

Año de publicación: 1991

Número: 5

Páginas: 229-258

Tipo: Artículo

Otras publicaciones en: Minerva: Revista de filología clásica

Resumen

In this paper the author tries to delimit the concept and meaning of «Ciceronanism» in the field of Renaissance Latin. Ciceronianism is the most rigorous expression of the Renaissance mind, i.e. the programme, which qualified for writing latin correctly, was based on the imitation of the best user of the latin language: Cicero (or his contemporaries, for lack of ciceronian examples). On the other hand, the peculiar characteristics of ciceronianism coincide with those of Renaissance Latin and consistently they can be found in any humanist, including Erasmus.

Referencias bibliográficas

  • Jozef Ijsewijn, Companion to Neo-Latin Studies, North Holland Cny., 1977, p.vii.
  • B. L. Ullman, «Renaissance the Word and the Underlaying concept», Studies in the Italian Renaissance, Roma 1973, 11-26.
  • Fco. Novella, Breves Rhetoricae Institutiones. Valentiae 1641 (cit. por J. Rico Verdú, La retórica española delos siglos XVI y XVII, Madrid 1973, p. 159.
  • Dag Norberg, «Latin scolaire et latin vivant», ALMA 40, 1977, 51-63.
  • R. Sabbadini, Storia del Ciceronianismo, Torino 1885.
  • M. G.-G. Undhagen, «Un acrostiche en l'honneur de S. Brigitte de Suéde», Eranos 67, 1969, pp. 81 ss.
  • J. Costas Rodríguez, «El latín renacentista en Ambrosio Morales», Helmántica 32, 1981, 201-213.
  • El Brocense, Minerva seu de Latinae linguae causis et elegantia, Lugduni 1562 (ed. de E. del Estal, Salamanca 1975).
  • El Brocense, Arte para en breve saber latín en Opera omnia, I, p. 231 (ed. de Mayans, Genevae, Fratres de Tournes 1766).
  • A. Sempere, Methodus oratoria; item et de sacra ratione concionandi libellus. Valentiae, loannis Mey, 1568, p. 256.
  • J. M. Núñez, «La pronunciación escolar del latín renacentista», Actas del VII Congreso de EE.CC., Madrid 1989, III, p. 618 s.
  • Dormer-Ustarroz, Progresos de la Historia de Aragón, Zaragoza 1878, p. 447.
  • Pietro Bembo , Prose della volgar lingua, 1525 (Milán, Sonzogno 1880, I, p. 145).
  • Norden, Die antike Kunstprosa, Stuttgart 1958, p. 773.
  • M. Tavoni, Latino, grammatica, volgare. Storia di una questione umanistica, Padova 1984, p. 230.
  • Lorenzo Valla, Elegantiae latini sermonis, 1, III, praef. (ed. Argentor, 1517), f. 76v.
  • Luis Vives, De ratione dicendi, Brugis 1532 (ed. de Mayans, Opera omnia, Valentiae 1782, I, p. 95).
  • Alfonso García Matamoros, De tribus dicendi generibus, Compluti 1570 (Opera omnia, Matriti 1769, p. 439s.).
  • E. Dolet, De imitatione Ciceroniana, aduersus Desiderium Erasmum Roterodamum, pro Christophoro Longolio, Lugduni 1535.
  • Juan M. Núfiez, «Bolonia y el ciceronianismo en Espafia: J. Ginés de Sepúlveda y Antonio Agustín», Estudios sobre los orígenes de las universidades españolas, Valladolid 1988, 205-220.
  • Luis Vives, «De causis corruptarum artium», en De Disciplinis libri XX, Antuerpiae 1531, fol. 53v.
  • A. Gambaro, 11 Ciceroniano o dello stile migliore, testo latino crítico, traduzione, etc., Brecia 1965.
  • F. Rico, Nebrija contra los bárbaros, Universidad de Salamanca 1978, p. 133.
  • Julio César Escalígero, Poetices libri VII, Lyon 1561, p. 214.
  • J. L. Palmireno, De imitatione Ciceronis, Zaragoza 1560, h. 48r.
  • 0. Kluge, «Die neulateinische Kunstprosa», Glotta 23, 1935, 75.
  • Pedro Simón Abril, «Annotationes sobre algunas de las más fáciles epistolas de Tullio», Epistolarum selectarum, 1. tres, Tudela 1572 (en Menéndez Pelayo, Bibliografía Hispano-Latina, II, pp. 347-359).
  • Palmireno, El estudioso de la aldea, Valencia 1568.
  • P. S. Abril, Methodus Latinae linguae docendae atque ediscendae... Caesaraugustae, 1589, p. 281.
  • Sabbadini, Guariniana, Torino 1964, parte p. 75 s.
  • Eneas Silvio, Rhetorica praecepta, Basilea 1551, p. 996.
  • Sabbadini, La scoperta dei codici latini e greci ne'secoli XIV e XV, Firenze 1905-1915, ed. de E. Garin,Firenze 1967, vol. II, p. 78; vol. I, 100, 212.
  • W. Ruegg, Cicero und der Humanismus. Formale Untersuchungen über Petrarca und Erasmus, Zurich 1946, p. 10 (= Wege der Forschung XXVII, 1971, p. 67).
  • Th. Zielinski, Cicero im Wandel der Jahrunderte, Leipzig und Berlin 1912, p. 346.
  • D.F.S. Thomson («The Latinity of Erasmus», Erasmus, T.A. Dorey (ed.), London, s.a.p. 123, n. 20 = p. 137).
  • O. Kluge, «Die neulateinische Kunstprosa», Glotta 23, 1935, p. 75.
  • J. M.ª Núñez, «La descripción de los casos latinos por el Brocense: sus presupuestos teóricos», Minerva 1, 1987, 153-167.
  • J. M.ª Núñez-C. Lozano, «Latine loqui / latine garrire o del ciceronianimso de «el Brocense», Actas del simposio internacional IV centenario de la publicación de la Minerva del Brocense: 1587-1987, Cáceres1989, 129-135.
  • Pietro Bembo, Lettere, vol. I (1492-1507), a cura di E.Travi, Bologna 1987.
  • De Sanctis, Medioevo y Renacimiento (trad. de R. Pochtar), Madrid 1981, p. 92.
  • F. Blatt, «Die letzte Phase der lateinischen Sprache», ALMA 40, 1977, 65-75.
  • Luis Gil, Panorama social del humanismo español (1500-1800), Madrid 1981.
  • A. Bonilla y San Martín, «Clarorum hispaniensium epistolae inedi-tae», Revue hispanique 8, 1901, 224 ss.
  • A. Fontán, Humanismo romano, Barcelona 1974, p. 268.
  • I. Scott, Controversies over the imitation of Cicero, New York, 1910, p. 124.
  • Erasmo, Apophthegmata per Desiderium Erasmum Roterodamum, en Opera omnia IV, Lueduni Batavorum 1703, col. 363.
  • Emile V. Telle, L'Erasmianus sive ciceronianus d'Etienne Dolet, op. cit., p. 426.
  • Strebée, De electione et oratoria collocatione uerborum, lib. II, Parisiis 1538, fol. 43s.
  • Juan Ginés de Sepŭlveda, Opera cum edita tum inedita, accurante Regia Historiae Academia, Madrid 1780, III, p. 384 s.